Melezleme Çalışmaları

Melezleme Çalışmaları

Saf yetiştirme ve seleksiyonla sağlanabilecek genetik ilerlemenin sınırlı olduğu görüşünün genel bir kabul olduğunun ortaya çıkması, Türkiye koyun ırklarının ıslahında melezleme çalışmalarının ağırlığını artırmıştır. Melezleme çalışmalarında, daha çok çevirme ve birleştirme (kombinasyon) melezlemesinden yararlanılarak yapağı, et-yapağı ve süt verim yönlü birçok yeni koyun tipleri oluşturulmuş ya da oluşturulmaya çalışılmaktadır 

(Düzgüneş ve Pekel, 1973; Pekel ve ark, 1973; Yalçın ve ark, 1977; Sönmez ve ark., 1975; Yalçın, 1979; Özder ve ark., 1996; Kaymakçı ve Taşkın, 1998, Kaymakçı ve ark, 2002; Kaymakçı ve ark., 2006; Akçapınar, 2000; TİGEM, 2008; BDUTAE, 2008; Tekin ve ark, 2000; Ceyhan ve ark, 2007; Özcan, 1975; Sönmez ve ark, 1975; Eliçin ve ark, 1989; Ertuğrul ve ark, 1989; Kaymakçı ve ark, 1999; Kaymakçı ve ark, 1999). 

Türkiye Ziraat Fakülteleri’nin Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı işletmelerde birçok yeni koyun tipleri oluşturulmuştur. Bununla birlikte, özellikle 1980’li yıllardan sonra Türkiye’de egemen olan yeni-liberal ekonomi politikaları, kamunun koyun ıslahı çalışmalarını olumsuz etkilemiştir. Koyun tiplerinin oluşturulduğu kamu tarım işletmeleri, günümüzde özelleştirme ya da kiralama kapsamına alındığı için görevlerini yapamaz durumuna getirilmişlerdir. Örneğin İç Batı Anadolu eşiği için Denizli–Acıpayam Tarım İşletmesi’nde oluşturulan Acıpayam tipi Orta Anadolu’ya götürülmüştür. Tahirova ve Türkgeldi tipleri, İnanlı Tarım İşletmesi’nin özelleştirmeleri nedeniyle Karacabey Tarım İşletmesine aktarılmıştır. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na bağlı Beydere– Manisa’da koyunculuk şubesinin kapatılması ve yaklaşık 3000 dekar arazinin özelleştirilmesiyle, burada elde edilen Sönmez tipi dağıtılmıştır. Koyun yetiştiricileri ekonomik açıdan olduğu kadar, damızlık açısından da tam sahipsiz konuma getirilmiştir Çevirme ve birleştirme melezlemesi ile yeni tiplerin elde edilmesi çalışmalarının yanında, kullanma melezlemesi yönünde yapılmış birçok çalışma da vardır (Gönül, 1974; Akçapınar, 1975; Anonim, 1996; Kaymakçı ve ark, 1996; Emsen ve ark, 2007).

Melezleme Çalışmaları Koyunlar

Melezleme Çalışmaları Koyunlar

Diğer melezleme çalışmalarını iki grup altında toplamak olasıdır. Birinci grup, etçi tip oluşturma amacıyla düzenlenen çalışmalardır. Bu gruptaki çalışmaların ilki, 1970’li yılların başlarında Türkgeldi Tarım İşletmesi ve İnanlı Tarım İşletmesi’nde gerçekleştirilen Texel x Kıvırcık melezlemesidir (Özcan, 1975; Sönmez ve ark, 1975). 

Ancak, Texel ırkı ve melezlerinin hastalıklara, özellikle kan parazitlerine duyarlı olması nedeniyle anılan araştırmalar sürdürülememiştir. Daha sonraları, yine yerli koyunların etçilik özelliklerinin ıslahı amacıyla 1986 yılında kültür ırkları ithal edilmiştir. Çalışmalarda, yerli ırklar etçi ırklarla melezlenmiş, ancak yeni tiplerin elde edilmesi için daha ileri düzeydeki melezlemeler ile tip sabitleştirilmesi etkinlikleri yürütülememiştir. Ön çalışmalarda, Gökhöyük Tarım İşletmesi’nde B. Leicester x Karayaka, Alpaslan Tarım İşletmesi’nde Lincoln x Morkaraman, Bala Tarım İşletmesi’nde Dorset Down x Akkaraman, Ulaş Tarım İşletmesi’nde Hampshire Down x Akkaraman, Çayır Mera ve Zootekni Araştırma Enstitüsü’nde Ile de France x Akkaraman ve Ile de France x Anadolu Merinosu, Acıpayam Tarım İşletmesi’nde Alman Siyah Başlı x Ramlıç ve Alman Siyah Başlı x Acıpayam melezleme çalışmaları yapılmıştır (Eliçin ve ark, 1989; Ertuğrul ve ark, 1989; Kaymakçı ve ark, 1999). 

Bu çalışmaları, Bandırma Marmara Hayvancılık Araştırma Enstitüsü ile Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Araştırma Enstitüsü’nde sürdürüldüğü bilinmektedir. İkinci grup çalışmalar ise, kasaplık kuzu üretimine yönelik çalışmalardır. Bu amaçla, uygun genotiplerin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmaların ise otuz beş yılı geçen geçmişi vardır. Acıpayam Tarım İşletmesi’nde özelleştirmeden önceki yıllarda Dağlıç koyunları, Sakız koçlarıyla çiftleştirilerek sütlü melez anaçlar elde edilmiş, bu anaçlar Ile de France, Merinos ve Malya tipi koçlara verilerek kasaplık kuzu üretimi olanakları araştırılmıştır (Gönül, 1974). Bir araştırmada ise Karacabey ve Konya Merinoslarının kimi etçi ırkların koçlarıyla ikili kullanma melezlemesine uygun anaç soyların niteliğinde olduğu gösterilmiştir (Akçapınar, 1975). 

Diğer yönden, bir özel firmanın Avustralya’dan Suffolk etçi soyu ile B. Leicester x Merinos melez anaçlar getirerek kasaplık kuzu üretimi çalışmalarına başlamış olduğu da bildirilmektedir (Anonim, 1996; Kaymakçı ve ark, 1996). Son yıllarda ise öne çıkan melezleme çalışmalarından birisi ise Romanov’a dayalı ıslah çalışmalarıdır (Emsen ve ark, 2007). Anılan çalışmalarda Romanov koçları, İvesi, Morkaraman, Tuj, Akkaraman, Kangal ve Kıvırcık koyunlarıyla melezlenmektedir. 

Çukurova Asaf Koyunu

Çukurova Asaf Koyunu 

Çukurova Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümünün Hohenheim Üniversitesi ile yaptığı bir proje ile İvesilerin süt verimini artırmak amacıyla Doğu Friz koçlarıyla İvesi koyunu çiftleştirilmiş, elde edilen F1 dölleri kendi içinde tekrar çiftleştirilerek F2 dölleri oluşturulmuştur. F2’ler İvesi Geriye Birinci Melezler (İG1) ile çiftleştirilerek Çukurova Asaf koyunu elde edilmiştir(Özcan, 1990). 

Bafra Koyunu

Bafra Koyunu

Sakız ırkı koçlar ile Karayaka koyunlarının geriye melezlemesi sonucunda elde edilmiştir. Genotip olarak %75 Sakız ve %25 Karayaka’dır. Doğumda kuzu sayısı 100 koyuna göre 178 dir. Kuzuların 90. ve 180. gün canlı ağırlıkları sırasıyla; 23, 33 kg dır. Ergin yaş canlı ağırlığı 62 kg dir. Bafra tipinin ortalama yapağı ağırlığı 2.2 kg, yapağı inceliği 35 mikrondur. Gökhöyük Tarım İşletmesi’nde sonuçlandırılmış bir çalışmadır. Bu tipin elde edildiği bölge dışında İç ve Doğu Anadolu ile Akdeniz Bölgesi’nde yetiştirilebileceği belirtilmektedir.  

Acıpayam Koyunu

Acıpayam Koyunu 

Acıpayam koyunu, Doğu Friz x İvesi x Dağlıç ırklarının aşamalı olarak melezlenmesiyle elde edilmektedir. İlk aşamada İvesi koçları ile Dağlıç dişileri çiftleştirilmiştir. Elde edilen F1 dişiler, daha sonra Doğu Friz x İvesi melezi (Asaf) koçlarına verilmiştir. Bunların dölleri de kendi aralarında çiftleştirilerek % 25 Doğu Friz + % 50 İvesi + % 25 Dağlıç’tan oluşan Acıpayam tipi oluşturulmaktadır. Elit sürüde doğumda kuzu sayısı ortalama 1.2'dir. Dördüncü ay canlı ağırlığı 32 kg'dır. Laktasyon süresi 112 gün’dür. Laktasyon süt verimi 150 kg'dır. Acıpayam koyunu, Acıpayam Tarım İşletmesi'nde elde edilmiştir. Halı tipi yapağı özelliklerine sahip et ve süt verim yönlü bir tiptir. Bu koyun tipi, Dağlıç ırkının yetiştirildiği ekstansif koşullara uyum sağlayabilecek bir yapıya sahiptir. Ayrıca Dağlıçları doğal olarak aşabilmektedirler. Bu özellik, saha düzeyinde Dağlıçlarla yapılan melezleme çalışmalarında büyük bir kolaylık sağlamaktadır. Acıpayam tipi, elde edildiği Acıpayam Tarım İşletmesinin özelleştirilmesiyle Bala Tarım İşletmesine aktarılmıştır. 

Tahirova Koyunu

Tahirova Koyunu 

Tahirova, Doğu Friz x Kıvırcık birleştirme (kombinasyon) melezlenmesiyle oluşturulmuştur. Tip, % 75 Doğu Friz + % 25 Kıvırcık genotipi içermektedir. Doğumda kuzu sayısı 1.60–1.80'dir. Kuzuların doğum ağırlığı 4.0–4.5 kg'dır. Üçüncü ay canlı ağırlığı 28–30 kg kadardır. Ergin yaş canlı ağırlığı koyunlarda 55–60 kg, koçlarda 80–90 kg'dır. Laktasyon süresi 200-240 gün, laktasyon süt verimi 250-300 kg'dır. Birörnek yapağı verir ve ölü kıl içermez. Tahirova Tarım İşletmesi'nde oluşturulmuştur. Tahirova tipi, Güney Marmara, Trakya ile Ege Bölgesi'nde yerli koyunların ıslahında ve yeni koyun tiplerinin elde edilmesinde başarıyla kullanılmaktadır. Anılan yörelerde yaklaşık 300–500 bin arasında değişen Tahirova melezi koyun vardır. Tahirova tipi, elde edildiği Tahirova Tarım İşletmesi’nden önce İnanlı, daha sonra Karacabey Tarım İşletmesine götürülmüştür.

Hasak Koyunu

Hasak Koyunu

Alman Siyah Başlı, Hampshire ve Akkaraman ırklarının üçlü melezlemesiyle oluşturulan bir baba hattıdır. İkizlik, %18-25, kuzuların yaşama gücü %90-95’dir. Kuzuların doğum ağırlığı 4.17 kg ve sütten kesim ağırlığı 75. günde 22.6 kg’dır. Canlı ağırlık koyunlarda 60–65 kg ve koçlarda 75-90 kg’dır. Yapağı verimi ise 3.1 kg’dır. Hasak koyunu da Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarım Enstitüsü’nde elde edilmiştir. Kasaplık kuzu üretimi için Orta Anadolu koşullarında, Akkaraman koyunlarıyla yapılacak kullanma melezlemesinde baba hattı olarak yararlanılması tasarlanmıştır. Hasak koyununun da saha düzeyinde kullanılabileceği bildirilmektedir.

Hasmer Koyunu

Hasmer Koyunu 

Alman Siyah Başlı, Hampshire ve Merinos ırklarının üçlü melezlemesiyle oluşturulan bir baba hattıdır. İkizlik, %18-25, kuzuların yaşama gücü %93-98’dir. Kuzuların doğum ağırlığı 4.56 kg ve sütten kesim ağırlığı 75. günde 24.2 kg’dır. Canlı ağırlık koyunlarda 60-65 kg ve koçlarda 70-85 kg’dır. Yapağı verimi ise 3.5 kg’dır. Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarım Enstitüsü’nde Orta Anadolu koşullarında, Akkaraman koyunlarıyla yapılacak kullanma melezlemesinde baba hattı olarak elde edilmişlerdir. Sahada elde edilen ilk sonuçlar, Hasmer’in bu amaçla kullanılabileceğini göstermektedir

Ramlıç Koyunu

Ramlıç Koyunu

Ramlıç (Çifteler), Dağlıç’ın yüksek yaşama gücü ile Rambouillet ırkının et ve yapağı verim özelliklerini birleştiren bir koyun tipidir. Ramlıç koyunu % 65–70 Rambouillet + %30-35 Dağlıç genotipi taşımaktadır. İkizlik %10 düzeyindedir. Kuzu doğum ağırlığı 4.0–4.5 kg'dır. Dördüncü ay ağırlığı ortalama 30 kg'a erişir. Canlı ağırlık ortalaması 50 kg'dır. Laktasyon süt verimi 70 kg civarındadır. Kirli yapağı verimi 3.0 kg'dır. Sortimanı 60-64'S'dır. Lüle uzunluğu 7.0 cm'dir. Anadolu (Çifteler) Tarım İşletmesi'nde oluşturulmuştur. Ancak günümüzde bu tipin kalmadığı söylenebilir.

Et-Yapağı Verim Yönlü Tipler Koyun

Et-Yapağı Verim Yönlü Tipler Koyun

Et-yapağı verim yönlü olarak Türkiye’de oluşturulan başlıca tipler, İç Batı Anadolu eşiği için Ramlıç (Çifteler), Batı Anadolu için (Menemen) ve Orta Anadolu için Hasmer ve Hasak olmuştur. Et-yapağı verim yönlü tiplerin genel özellikleri aşağıda bildirilmiştir; 

• Büyüme hızı ve karkas kalitesi gibi özellikler açısından üstün özelliklere sahiptirler. 

• Yapağı verim özellikleri orta-kalitedir. 

• Vücut, baş ve bacaklar beyazdır. Kuyrukları incedir. 

• Genel olarak kasaplık kuzu üretiminde baba soyu olarak uygundurlar. 

Konya Merinosu

Konya Merinosu

Konya Merinosu, G2 ve G3 düzeyindeki Alman Et Merinosu x Akkaraman melezi koyun ve koçların kendi aralarında çiftleştirilmesiyle elde edilmişlerdir. Orta Anadolu Merinosu olarak da adlandırılmaktadır. Bu tiplerde merinos genotipi % 85'in üstündedir. Doğumda kuzu sayısı 1.45'dir. Kuzularda doğum ağırlığı 4.5-5.0 kg arasında değişir. Canlı ağırlık ortalaması 55–60 kg'dır. Laktasyon süt verimi 40-50 kg, laktasyon süresi 140-150 gün’dür. Kirli yapağı verimi ortalaması 3.7 kg'dır. Lüle uzunluğu 7–9 cm'dir. Sortimanı 60– 64'S’dir. Konya Tarım İşletmesi'nde geliştirilmiştir. Akkaramanların ıslahında ve saf yetiştirme amacıyla kullanılmaktadır. 

Hayvan Üretimi | Merinos Koyunu Özellikleri

Merinos koyunu 

Merinos koyunu, dokuma endüstrisinin işlevi ve kaliteli yapağı üretimi için, yetiştirilmektedir. Merinos koyunları kullanılarak, Anadolu’ daki değişik koyunlarla melezleme ile, merinoslaştırma sonucuna gidilmiştir. Bu melezme çalışma sonucu yapağı verimi yüksek koyunlar Karacabey Merinosu, Malya Koyunu, Anadolu Merinosu ve Konya Merinosu elde edilmiştir. Bu çalışmalar başlamadan önce 1935 yılında merinos çiftliği Devlet tarafından kurulmuş ve melezleme çalışması bundan sonra başlamıştır.

Merinos Çiftliği 1935 yılında o zamanki adıyla Karacabey Harası bünyesi içinde çalışmalarına başlamıştır. Şimdiki adı Karacabey Tarim İşletmsi olan bu kurumdam merinos damızlık koyun satışı yapılmaktadır.

Bu merinoslaştırma çalışması yapılan bu koyunların özellikleri :

1- Yapağı verimleri yüksektir. Yapağı verimleri yerli koyunlardan üstündür.

2- Bütün vücutları beyaz renklidir. Malya koyunu dışındakilerde kuyruk ince ve uzundur.

3- Canlı ağırlıkları diğer yerli koyunlardan yüksektir.

4- Merinos melezleri Orta Anadolu iklim şartlarına uymakta biraz zorlanmaktadırlar.

Türkiye’ de melezleme yapılmış yapağı verimi yüksek koyunlar şunlardır.

Karacabey Merinosu :

Alman et merinosları ile Kıvırcık koyunlarının melezlemesi yöntemi ile çiftleştirilmesi sonucu elde edilmiş bir koyundur. Büyük çoğunlukla % 90 gibi Merinos koyun geni taşırlar.

Vücudu komple beyazdır. Kuyruklar ince ve uzundur. Boyun kuvvetli geniş, sırt düzgün, sağrı geniş ve az düşüktür. Butlar dolgun ve derindir.Yapağısı bir boyda ve incedir. Ortalama canlı ağırlıkları 50 – 55 kg civarındadır.

Kuzularda gelişme hızlıdır. Yapağı verimi yıllık 3 ila 3.5 kg arasındadır. Bir laktasyondaki süt verimi 60 – 70 litre civarındadır.

Karacabey Tarım İşletmesinde yetiştirilmiştir. Güney Marmara bölgesinde yetiştirilmektedir.

Malya Koyunu :

Alman et merinoslarla Akkaraman koyunlarının melezlemesi yöntemi ile oluşturulmuştur. Akkaraman koçlarla yapılan melezlemede % 40 civarında merinos geni taşıyan yarım yağlı kuyruklu Malya koyunu üretilmiştir.

Vücut tamamen beyazdır. Baş ve ayaklarda siyah lekeler bulunabilir. Kuyruk yarım yağlıdır. Yapağı verimi Akkaramandan yüksektir. Vucudu incedir. Canlı ağırlık ortalama 45 – 50 kg civarındadır.

Kuzularda gelişme hızlıdır. Yapağı verimi 2.5 ila 2.8 kg civarındadır.

Ortaanadolu’ da Malya Tarım İşletmesinde melezleme çalışması yapılarak üretilen Malya koyunu Ortaanadolu bölgesinde yetiştirilmektedir.

Anadolu Merinosu :

Alman et Merinosu ile Akkaraman dişi koyunlarının melezlemesinden elde edilmişlerdir. % 80 civarında merinos geni taşırlar.

Bütün vücudu beyazdır. Yapağısı uzun, sık ve bir örnektir. Koyunları boynuzsuzdur. Koçlarında nadiren bonuz bulunabilir.İri ve geniç yapılıdır.Kuyruk ince ve kısadır. Ortalama canlı ağırlıkları 55 – 60 kg. civarındadır.

Laktasyon süresi 120 gün ortalamasındadır. Bir laktasyonda 70 – 80 litre civarında süt verir. Yapağı verimi 3 ila 3.5 kg arasında değişir.

Ortaanadolu Gözlü Tarım İşletmesinde çalışılarak yetiştirilen Anadolu merinosu Orta Anadoluda yetiştirilmektedir. Aynı zamanda Akkaraman koyunlarının ıslahındada kullanılmaktadır.

Konya Merinosu :

Konya Merinosu, G2 ve G3 düzeyindeki Alman et merinosu Akkaraman melezi koyun ve koçların birleşiminden elde edilmişlerdir. % 90 civarında merinos geni taşırlar.

Vücut, baş ve kuyruklar beyazdır. Kuyruk ince ve uzundur. Koyunlar ve koçları bonuzsuzdur. Akkaraman koyunlara göre iri ve geniş yapılı bir yapıya sahiptir. Ortalama canlı ağırlıkları 55 – 60 kg civarındadır.

Bir laktasyonda süt verimi 50 – 60 litre civarındadır. Ortalama yapağı verimi 3.5 ila 4 kg arasında değişir.

Konya Tarım İşletmesindeki çalışmalar sonucu üretilen Konya merinosu Saf olarak yetiştirilmekle beraber Akkaraman koyununun ıslahı içinde kullanılmaktadır. Konya merinosu Ortaanadolu Bölgesinde yetiştirilmektedir.

Merinos Koyunu Anadolu’ da yetiştirilmesi 1933 yıllarından itibaren başlamıştır. Anadolu’ da bulunan çeşitli koyun ırkları ile melezleme yapılarak yöreye uyumu sağlanmıştır. Yapağı verimi ve kaliteli yünü ile her zaman gündemde olan merinos koyununun yapağısı birinci sırada halen dokumacılıkta kullanılmaktadır.